با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان در اوت ۲۰۲۱، این کشور بار دیگر به بستری مناسب برای فعالیت گروه‌های جهادی فراملی تبدیل شده است. در رأس این گروه‌ها، القاعده با حمایت پنهان طالبان در حال احیای ساختارهای عملیاتی خود است. این مقاله به بررسی ابعاد مختلف این پیوند، از زمینه‌های تاریخی و ایدئولوژیک تا تهدیدات امنیتی و راهکارهای مقابله با آن می‌پردازد.
در سال‌های اخیر، جنوب آسیا به صحنه تحولات ژئوپلیتیکی بی‌سابقه‌ای تبدیل شده است. یکی از مهم‌ترین این تحولات، مشارکت علنی و نظامی اسرائیل با هند علیه پاکستان در جریان عملیات «سِندور» بود؛ عملیاتی که در پاسخ به حمله مرگبار به گردشگران هندی در کشمیر انجام شد. اسرائیل در این عملیات نقش اطلاعاتی، تسلیحاتی و عملیاتی فعالی ایفا کرد. این تحول نه‌تنها تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی پاکستان محسوب می‌شود، بلکه نظم سنتی توازن قوا در منطقه را نیز به چالش کشیده است. در واکنش به این تهدیدات، جمهوری اسلامی ایران و پاکستان با کنار گذاشتن اختلافات گذشته، وارد مرحله‌ای از همکاری راهبردی و بی‌سابقه شده‌اند.
با فروپاشی نظام جمهوری اسلامی افغانستان در سال ۲۰۲۱ و بازگشت طالبان به قدرت، موجی از ناامنی و تهدیدات فراملیتی منطقه آسیای مرکزی و جنوب آسیا را دربر گرفت. در این میان، تاجیکستان و پاکستان با وجود تفاوت‌های تاریخی و دیپلماتیک، به سمت همکاری‌های راهبردی در حوزه‌های نظامی، امنیتی و اقتصادی حرکت کرده‌اند. رزمایش مشترک «دوستی-۲» در دوشنبه، نماد آغاز این فصل جدید از روابط دوجانبه است.
دکتر خالدین ضیایی، رئیس اندیشکده تعلیمی ملت افغانستان، در یک تحلیل علمی و انتقادی، توافق‌نامه دوحه میان ایالات متحده و طالبان را عامل اصلی بازگشت افراط‌گرایی و فروپاشی نهادهای سیاسی، اجتماعی و امنیتی افغانستان دانسته است. به باور وی، این توافق نه‌تنها صلح را به کشور بازنگرداند، بلکه افغانستان را به سیاه‌چاله‌ای برای افراط‌گرایی، بحران انسانی و تهدید منطقه‌ای بدل کرد.
توافق‌نامه دوحه میان ایالات متحده و طالبان، نقطه عطفی در تاریخ معاصر افغانستان بود که به بازگشت یک گروه افراطی به قدرت انجامید. چهار سال پس از سلطه طالبان، افغانستان با بحران‌های سیاسی، اجتماعی، امنیتی و انسانی بی‌سابقه‌ای دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. این تحلیل علمی، ابعاد مختلف توافق‌نامه و پیامدهای آن را بر افغانستان، منطقه و جهان بررسی می‌کند.
نشر مقاله دکتور خادین ضیایی در اندیشکده حقوق انسان و آزادی ادیان در واشنگتن دی سی پایتخت ایالات متحده آمریکا به تاریخ ۱۰ اپریل ۲۰۲۵ میلادی مطابق ۲۰ حمل ۱۴۰۴ هجری شمسی.
دکتر خالدین ضیایی، متولد ولایت پنجشیر در سال ۱۹۷۹، از چهره‌های برجسته علمی، دیپلماتیک و فکری افغانستان است که تحصیلات عالی خود را در دانشگاه قاهره در رشته‌های روابط بین‌الملل و فلسفه سیاسی به پایان رسانده است. او در فاصله سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ در سفارت افغانستان در قاهره فعالیت داشت و به‌عنوان معاون سفیر در بخش سیاسی و اقتصادی ایفای نقش کرد. پس از بازگشت به افغانستان و سقوط مجدد کشور به‌دست طالبان، دکتر ضیایی به مشهد مهاجرت کرد و با همکاری علی‌احمد عثمانی، مرکز مطالعات استراتژیک مقاومت ملی افغانستان را بنیان نهاد. سپس به تاجیکستان نقل مکان کرد و در سال ۲۰۲۴، اندیشکده گفتمان تعلیمی ملت افغانستان را تأسیس نمود. او اکنون به‌عنوان رئیس این اندیشکده، در حوزه‌های مدنی، رسانه‌ای، آموزشی، دینی و سیاسی فعالیت می‌کند و از جمله چهره‌های فعال در عرصه مقاومت فکری و مدنی علیه افراط‌گرایی و انحصارگرایی در افغانستان به‌شمار می‌رود.
