روابط نظامی و اطلاعاتی هند و اسرائیل طی دو دهه گذشته به‌طور پیوسته توسعه یافته‌اند، اما عملیات «سِندور» نقطه عطفی در این روابط بود که آن‌ها را از سطح همکاری‌های نظامی به سطح اتحاد ژئوپلیتیکی ارتقا داد. این عملیات با واکنش‌های گسترده‌ای در سطح منطقه و فرامنطقه همراه شد. هم‌زمان، ایران و پاکستان که پیش‌تر اختلافات سیاسی و مرزی داشتند، در پاسخ به تهدید مشترک هند و اسرائیل، مسیر نزدیکی راهبردی را در پیش گرفتند. این نزدیکی به‌ویژه پس از جنگ دوازده‌روزه ایران و اسرائیل، چشم‌انداز جدیدی برای موازنه قدرت در منطقه ترسیم کرده است.

همکاری هند و اسرائیل بر پایه مقابله با گروه‌های اسلام‌گرای افراطی، تأمین فناوری‌های پیشرفته نظامی برای هند، ایجاد موازنه در برابر محور کشورهای اسلامی و تقویت نفوذ اسرائیل در آسیا شکل گرفته است. در عملیات «سِندور»، اسرائیل با استفاده از پهپادهای انتحاری، سامانه‌های موشکی پیشرفته، اطلاعات ماهواره‌ای و پشتیبانی دیپلماتیک نقش فعالی ایفا کرد. نخست‌وزیر اسرائیل نیز صراحتاً از این مشارکت دفاع کرده و آن را گامی در راستای همکاری راهبردی با هند دانست.

این تحول ژئوپلیتیکی پیامدهای مهمی برای پاکستان داشته است. نخست، توازن سنتی قدرت در جنوب آسیا برهم خورده و پاکستان با ائتلافی تازه و قدرتمند روبه‌رو شده است. دوم، نزدیکی هند با کشورهای غربی و کاهش حمایت سنتی کشورهای مسلمان از اسلام‌آباد، موقعیت ژئوپلیتیکی پاکستان را تضعیف کرده است. سوم، همکاری اطلاعاتی هند با کشورهای آسیای مرکزی به بهانه مبارزه با افراط‌گرایی، خطر محاصره نرم را برای پاکستان افزایش داده است.

در مقابل، ایران و پاکستان با درک مشترک از تهدیدات منطقه‌ای، وارد مرحله‌ای جدید از همکاری راهبردی شده‌اند. در جریان جنگ ایران و اسرائیل، پاکستان برخلاف رویکرد سنتی بی‌طرفی، از موضع ایران حمایت کرد و اقدامات امنیتی داخلی علیه گروه‌های افراطی حامی اسرائیل را افزایش داد. پس از جنگ، مقامات عالی‌رتبه دو کشور دیدارهایی متقابل داشتند و ۱۲ سند همکاری در حوزه‌های تجارت، انرژی، امنیت مرزی و مقابله با تروریسم امضا کردند. همچنین پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان بار دیگر در دستور کار قرار گرفته و همکاری‌های مرزی در سیستان و بلوچستان و ایالت بلوچستان پاکستان گسترش یافته است.

در مجموع، مشارکت اسرائیل با هند علیه پاکستان و نزدیکی راهبردی ایران و پاکستان، نشان‌دهنده آغاز فصل جدیدی در ژئوپلیتیک جنوب و غرب آسیاست. پاکستان اکنون با چالش‌های سه‌گانه‌ای مواجه است: تهدیدات نظامی هند، نقش‌آفرینی مستقیم اسرائیل در منازعات منطقه‌ای، و انزوای تدریجی در نظام بین‌الملل. در این شرایط، تقویت محور تهران–اسلام‌آباد می‌تواند پاسخی بازدارنده به این تهدیدات مشترک باشد.

در پایان، پیشنهادات راهبردی برای مقابله با این تحولات عبارت‌اند از: تشکیل اتحاد منطقه‌ای میان کشورهای تحت تهدید مستقیم از سوی اسرائیل و هند، بازتعریف دکترین دفاعی پاکستان با تمرکز بر تهدیدات سه‌جانبه، تقویت دیپلماسی عمومی برای مقابله با تصویرسازی رسانه‌ای اسرائیل و هند، و تسریع در اجرای پروژه‌های مشترک انرژی و امنیتی ایران و پاکستان.

  • دکتر خالدین ضیایی، رئیس اندیشکده تعلیمی ملت افغانستان