نشست دوم روسیه و کشورهای آسیای میانه روز پنج‌شنبه، ۱۷ میزان ۱۴۰۴ (۹ اکتبر ۲۰۲۵) در شهر دوشنبهٔ تاجیکستان برگزار شد. محور این نشست، بررسی همکاری‌های چندجانبه و امنیت منطقه‌ای بود، به‌ویژه در سایۀ وضعیت ناپایدار افغانستان و تنش‌های فزاینده در خاورمیانه. با وجود تمرکز بر افغانستان، هیچ نماینده‌ای از رژیم طالبان در این نشست حضور نداشت.
دومین نشست روسیه و آسیای میانه به میزبانی امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان، و با حضور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، قاسم جومارت توکایف، سادیر جپاروف، سردار بردی‌محمداف و شوکت میرضیایف، رهبران قزاقستان، قرغیزستان، ترکمنستان و ازبیکستان، در شهر دوشنبه برگزار شد. این نشست در سطح سران کشورها برگزار گردید و هدف آن تحکیم روابط اقتصادی، انرژی، حمل‌ونقل، و به‌ویژه، امنیت منطقه‌ای عنوان شده است.
به گفتهٔ یوری اوشاکوف، دستیار رئیس‌جمهور روسیه، «گفت‌وگوها در قالب شش‌جانبه انجام خواهد شد و تمرکز اصلی بر تقویت همکاری‌های اقتصادی، مالی، صنعتی و نظامی است.» او افزود که با توجه به تحولات افغانستان و خاورمیانه، بحث تضمین امنیت منطقه‌ای در دستور کار اصلی نشست قرار دارد.
سمیون گریگوریف، سفیر روسیه در تاجیکستان، نیز پیشتر تأیید کرده بود که پوتین در حاشیهٔ نشست، دیداری جداگانه با امامعلی رحمان خواهد داشت تا دربارهٔ اوضاع افغانستان گفت‌وگو کند. او گفت: «ما در زمینهٔ افغانستان با شرکای تاجیک خود چه در سطح دوجانبه و چه در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای، هماهنگی نزدیکی داریم.» به گفتهٔ این دیپلمات روس، مسکو در حال مذاکره برای تقویت پایگاه نظامی ۲۰۱ خود در تاجیکستان و نوسازی نیروهای مسلح این کشور است؛ اقدامی که آشکارا در پی افزایش نگرانی‌ها از تحرک گروه‌های تروریستی در خاک افغانستان انجام می‌شود.
سرگئی شایگو، دبیر شورای امنیت روسیه، چند روز پیش هشدار داده بود که در افغانستان تحت کنترل طالبان، بیش از ۲۳ هزار جنگجوی گروه‌های تروریستی بین‌المللی فعال‌اند و این تهدید نه‌تنها آسیای میانه بلکه ثبات جهانی را نیز به خطر می‌اندازد. روسیه بیم آن دارد که افغانستان بار دیگر به پناهگاه شبکه‌های افراطی و نقطهٔ آغاز موج تازه‌ای از بی‌ثباتی در مرزهای جنوبی منطقه بدل شود.
با وجود تمرکز نشست بر اوضاع افغانستان، هیچ هیأتی از طالبان یا نهادهای رسمی افغانستان در نشست دوشنبه حضور نداشت. تاجیکستان که میزبان این نشست بود، از منتقدان اصلی طالبان به شمار می‌رود و همواره از تشکیل دولت فراگیر در افغانستان حمایت کرده است. از این‌رو، حذف طالبان از این گفت‌وگوها، نه‌فقط تصمیمی دیپلماتیک بلکه نشانه‌ای از شکاف عمیق میان دولت‌های منطقه و رژیم طالبان است.
نخستین نشست روسیه و آسیای میانه در سال ۲۰۲۳ در شهر آستانهٔ قزاقستان برگزار شد. در آن نشست نیز، همکاری اقتصادی و امنیت مرزهای جنوبی محور اصلی گفت‌وگوها بود. برگزاری نشست دوم در دوشنبه نشان می‌دهد که مسکو در حال نهادینه‌سازی این چارچوب همکاری است تا در برابر نفوذ فزایندهٔ چین و ترکیه در آسیای میانه، جایگاه خود را تثبیت کند.
از منظر ژئوپلیتیک، نشست‌های روسیه و آسیای میانه پاسخی است به خلأ امنیتی پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان. این قالب همکاری شش‌جانبه، برای مسکو فرصتی است تا با تکیه بر نقش تاریخی خود در منطقه، هم روابط اقتصادی را تقویت کند و هم ساختارهای امنیتی مشترک را در برابر تهدیدهای ناشی از افغانستان فعال نگه دارد.
نشست دوشنبه، در ظاهر تلاشی برای تقویت روابط اقتصادی، اما در واقع صحنه‌ای از بازتعریف نظم امنیتی در آسیای میانه بود. در شرایطی که طالبان هنوز از سوی بسیاری از دولت‌های منطقه به رسمیت شناخته نشده، گفت‌وگوهای شش‌جانبه مسکو و دوشنبه نشان داد که آیندهٔ افغانستان بیش از هر زمان دیگر، در تصمیم‌های قدرت‌های همسایه رقم خواهد خورد. این نشست نه فقط بیانگر نگرانی از تهدیدهای جنوب، بلکه نمادی از بازگشت روسیه به مرکز معادلات امنیتی منطقه است.
- دکتر خالدین ضیایی؛ رئیس اندیشکده تعلیمی ملت افغانستان