در سالروز قدرت‌گیری طالبان، محمد یونس قانونی، معاون سابق ریاست‌جمهوری افغانستان، در یک نشست آنلاین با لحنی صریح و انتقادی، عملکرد چهار ساله این گروه را عامل اصلی فروپاشی آینده‌اش دانست. او با رد ادعای «آزادی افغانستان» توسط طالبان، این گروه را مسئول اشغال کشور توسط نیروهای خارجی معرفی کرد.
در پانزدهم اوت، هم‌زمان با سالروز بازگشت طالبان به قدرت، محمد یونس قانونی در نشستی مجازی سخنانی ایراد کرد که بازتاب گسترده‌ای در میان فعالان سیاسی و اجتماعی افغانستان داشت. او با اشاره به نشانه‌های آشکار زوال طالبان، تأکید کرد که این گروه نه تنها نتوانسته است ثبات بیاورد، بلکه با سیاست‌های داخلی و خارجی‌اش، بذر نابودی خود را کاشته است.
قانونی گفت: «هیچ‌کس به اندازه خود طالبان دشمن‌شان نیست.» او با مرور اقدامات چهار سال گذشته این گروه، از سرکوب آزادی‌های مدنی، گسترش مدارس ایدئولوژیک، و تعمیق شکاف‌های قومی و مذهبی به عنوان عواملی یاد کرد که نه تنها مشروعیت طالبان را زیر سؤال برده، بلکه افغانستان را به پایگاه بی‌ثبات‌سازی منطقه تبدیل کرده است.
در بخش دیگری از سخنانش، قانونی ادعای طالبان مبنی بر «آزادی افغانستان» را به چالش کشید و گفت: «شما افغانستان را آزاد نکردید، بلکه آن را زیر پای نیروهای خارجی له کردید.» او با اشاره به نقش طالبان و متحدانش مانند القاعده در حملات جهانی، تأکید کرد که همین اقدامات زمینه‌ساز حضور نظامی خارجی در کشور شد.
قانونی همچنین هشدار داد که بیش از ۲۲ گروه تروریستی تحت کنترل طالبان در افغانستان فعالیت می‌کنند و مدارس دینی این گروه، نسل آینده را با تفکر نفرت و تبعیض تربیت می‌کنند. او این روند را «گروگان گرفتن آینده افغانستان» توصیف کرد و خواستار توجه جهانی به پیامدهای آن شد.
سخنان محمد یونس قانونی نه تنها نقدی صریح بر عملکرد طالبان بود، بلکه فراخوانی برای اتحاد سیاسی و اجتماعی در برابر آن نیز محسوب می‌شود. او با تأکید بر ضرورت قیام ملی، از رهبران سیاسی خواست تا برای نجات افغانستان از وضعیت کنونی، به یک اجماع راهبردی برسند. در شرایطی که طالبان با بحران مشروعیت و انزوای بین‌المللی روبه‌روست، چنین تحلیل‌هایی می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری یک روایت جدید برای آینده افغانستان باشد، روایتی که بر پایه عدالت، تنوع، و مشارکت واقعی مردم بنا شده باشد.
- دکتر خالدین ضیایی؛ رئیس اندیشکده تعلیمی ملت افغانستان